PCOS – of toch niet?

Je hebt een (lange) onregelmatige cyclus en geen eisprong. En de arts heeft tijdens een echo een krans van eicelblaasjes of ‘cystes’ gezien. Diagnose: PCOS. Maar is dit wel zo? De criteria waar artsen mee werken om PCOS vast te stellen verschillen. Dit komt omdat PCOS geen ziekte is maar een groep van symptomen. Dus, heb je nu PCOS, of is er iets anders aan de hand?

–> Gelijk weten wat je zelf kan doen? Klik hier.

PCOS

Lange cyclus: PCOS?

Je cyclus moet variëren tussen de 21 en 35 dagen vanaf de eerste dag van hevig bloeden. Goed om te weten, de dagen dat je een paar druppels bloed verliest voorafgaande aan je menstruatie (‘spotting’) tellen niet. Als je cycli langer zijn dan 35 of korter dan 21 dagen is de kans groot dat je niet ovuleert. Officieel heet dit een ‘anovulatoire cyclus’. Je hebt dan wel een bloeding maar je hebt geen eisprong gehad. Als dit een constant iets is, kan het een teken zijn dat je chronisch gestrest bent, te weinig eet of, het kan zijn dat je de hormonale aandoening PCOS hebt. (Lees ook dit artikel ‘wat je menstruatie over je vruchtbaarheid vertelt’.)

Wat betekent PCOS?

PCOS betekent PolyCysteus Ovarium Syndroom, wat wijst op veel (poly) ‘eicelblaasjes/cystes in je eierstokken’. Hoe zit het dan? Normale eierstokken zijn gevuld met ovariële follikels, en die follikels zijn in wezen kleine, normale ‘cysten’. Elke maand groeien die normale cysten oa onder invloed van het FSH hormoon, barsten, en worden opnieuw geabsorbeerd door je lichaam. Als volwassene heb je bij een normale eisprong maximaal twaalf ontwikkelende follikels in je eierstok. (Als tiener kan je er meer hebben, tot max 25 stuks!). Een van die groeiende follikels wordt groter dan de anderen, en onderdrukt daardoor de rest van de follikels in hun groei. Vind er geen ovulatie plaats, dan is er geen dominant follikel gevormd. In plaats daarvan blijven alle follikels een klein beetje groeien, zonder dat er eentje een groeispurt maakt. Dan krijg je veel kleine onontwikkelde follikels – nu officieel ‘cysten’ genoemd. Dat zie je dan op de echografie.

Maar dit wil niet zeggen dat je PCOS hebt! PCOS kan NIET ALLEEN worden gediagnosticeerd met echografie. Meerdere onrijpe follikels kunnen ook te zien zijn bij vrouwen die aan de pil zijn, of bij vrouwen die een normale cyclus hebben. Wat je ziet op de echo is een moment opname van die maand en het voorspelt niet of je volgende maand wel of niet zal ovuleren. Omgekeerd kan het zijn dat de echo een normaal beeld laat zien (geen cystes) maar dat er wel sprake is van PCOS.

PCOS of niet?

Er zijn verschillende markers voor PCOS. De manier waarop PCOS vastgesteld wordt is nogal subjectief. Dit komt, zoals we hierboven al aanstipten, omdat het niet om een ziekte gaat, maar om een groep symptomen. Er zijn 2 verschillende criteria waar artsen mee werken.

1. AE-PCOS criteria

Soms houden artsen de AE-PCOS criteria aan (The Androgen Excess and PCOS Society criteria for the polycystic ovary syndrome’) *:

Heb je

• Een onregelmatige cyclus OF poly-cystische eierstokken op een echo
  EN
• verhoogde niveau’s van mannelijke hormonen in je bloed OF je hebt uiterlijke kenmerken hiervan (acne, haaruitval, baardgroei, yep, baardgroei), plus er zijn geen aandoeningen die verhoogde niveau’s van mannelijke hormonen veroorzaken vastgesteld.

 —-> dan heb je volgens de AE-PCOS criteria PCOS.

2. Rotterdam Criteria

Soms worden echter (hier in Nederland) de ‘Rotterdam Criteria’ aangehouden. Hier heb je maar twee van de drie criteria nodig om het label PCOS opgeplakt te krijgen.

Heb je:

1. Je hebt een onregelmatige of geen cyclus en/of
2. Er worden poly-cystische eierstokken op een echo gezien en/of
3. Een bloedtest wijst op verhoogde niveau’s van mannelijke hormonen OF je hebt uiterlijke kenmerken hiervan; plus, er zijn geen andere aandoeningen die verhoogde niveau’s van mannelijke hormonen veroorzaken vastgesteld.

Er gaan echter steeds meer geluiden op dat de Rotterdam Criteria niet 100% waterdicht zijn (**). De combi van punt 1 – een onregelmatige of geen cyclus, en punt 2 – er worden poly-cystische eierstokken op een echo – snijdt niet altijd hout. Een onregelmatige cyclus kan meerdere oorzaken hebben en een polycystische eierstokken echo zegt eigenlijk weinig, zoals je hierboven al kon lezen!

Dit is belangrijk om te weten, omdat, als bij jou PCOS op deze manier wordt vastgesteld deze diagnose niet waterdicht is, je dan misschien met de verkeerde behandeling opgezadeld wordt, en je zorgen gaat maken om niets!

De harde marker is een teveel aan mannelijke hormonen

Een hardere marker voor PCOS is de aanwezigheid van teveel aan mannelijke hormonen zoals testosteron of androgenen. Eigenlijk is PCOS gerelateerd aan een probleem met de ovulatie waarbij een overmaat aan mannelijke hormonen geproduceerd worden. Je hebt als vrouw een beetje van die hormonen nodig tijdens je cyclus, want deze stimuleren de ontwikkeling van de follikels die op hun beurt weer oestradiol produceren. En oestradiol is belangrijk want het bouwt je baarmoederslijmvlies op. Maar, zoals met alles: te is nooit goed! Als er te veel androgenen en testosteron aanwezig is wordt de ovulatie geremd en raakt je cyclus verstoord. En geen eisprong betekent geen kans om zwanger te worden.

Wanneer zijn een teveel aan androgenen niet noodzakelijk aan PCOS gerelateerd?

Een teveel aan mannelijke hormonen of geen of een onregelmatige cyclus is niet per se aan PCOS gerelateerd! Volgende oorzaken kunnen ervoor zorgen dat je eisprong onderdrukt wordt. Deze moeten dus eerst uitgesloten worden:

• hoge prolactine spiegels in je bloed – lees dit artikel
• Een te trage schildklierwerking – lees dit artikel
• (Langdurig) pilgebruik.
• Bepaalde medicatie voor psychische aandoeningen
• (Zeldzame!) ziektes aan de hypofyse of bijnieren zoals AGS (= adrenogenitaal syndroom, ook nog of congenitale bijnierhyperplasie genoemd)

Verder kan een onregelmatige of uitblijvende cyclus ook te wijten zijn aan:

• de overgang
• borstvoeding
• landurige chronische stress
• overmatig sporten
• niet genoeg eten
• teveel soja producten in je voedingspatroon
• het nemen van bloeddrukmedicatie

PCOS en vruchtbaarheid

Is PCOS bij je vastgesteld volgens de E-PCOS criteria en wil je weten wat je kan doen? Lees dan deel 2 van dit blog.