Over oestrogeendominantie en hormoondetox

‘Oestrogeendominantie’ is een term die je steeds vaker hoort een is gerelateerd aan tal van vrouwenklachten zoals endometriose, PMS klachten, cystes, poliepen, zware menstruaties, verklevingen, etc. Uit onderzoeken blijkt ook dat de slagingskansen als je in een traject zit lager zijn bij oestrogeendominantie. Alleen klopt de term oestrogeendominantie niet helemaal. Het gaat er niet om dat je teveel oestrogeen hebt, maar dat de verhouding verstoord is tussen oestrogeen en andere hormonen. De oorzaak hiervan kan zijn dat je teveel pesticiden en BPA (xeno-oestrogenen) in je voeding hebt, maar stress, je lever en darmwerking spelen ook een grote rol in het verhaal. We gaan het eens haarfijn uit de doeken doen!

–> Gelijk weten wat je zelf kan doen? Klik hier.

Wat is het?

1 op 4

Naar schatting lijdt 1 op 4 mensen aan oestrogeendominantie. Kort door de bocht kun je zeggen dat oestrogenen zorgen voor groei. En voor meer celdelingen. Vooral in organen zoals je baarmoeder, het baarmoederslijmvlies en je borsten. Het zorgt voor vernieuwing en verjonging. Kijk, dat klinkt goed, niet?

Alleen moeten die oestrogenen in balans zijn met drie andere hormonen, namelijk progesteron, serotonine en de afvalproducten van oestrogeen, oestrogeen-metabolieten genoemd. En als die balans ver te zoeken is en de verhoudingen verstoord zijn, is die vernieuwing opeens helemaal niet zo prettig. Want dan kun je namelijk groei krijgen waar je die juist niet wilt. En dat uit zich dan in cystes, vleesbomen en endometriose. Oestrogeendominantie is ook verantwoordelijk voor PMS klachten en een ontregelde cyclus. En maakt dat je in het algemeen minder kans hebt om zwanger te worden.

Symptomen

Hoe merk je dat jij oestrogeendominantie hebt? Mogelijke klachten zijn:

• PMS klachten (bv kort lontje, acne, zweten ’s nachts, irritatie, …)
• onregelmatige cyclus
• teveel vetweefsel
• vanaf de eisprong pijnlijke borsten – eigenlijk hoort dat pas 5-7 dagen voor je menstruatie op te treden, niet vanaf de eisprong
• endometriose of adenomyose
• vleesboom (myoom)
• poliepen in je baarmoeder
• cystes in borsten en/of eierstokken
• hormoon-gevoelige vormen van kanker zoals baarmoederhalskanker en borstkanker
• innesteling lukt niet in traject (*)
• slechte eicelkwaliteit (*)

Hoe werkt het?

Oestrogeendominantie is het gevolg van:

1. een lever die oestrogenen niet goed kan splitsen en op non-actief zetten
2. darmen die niet op orde zijn
3. te veel hormoonverstorende stoffen
4. te weinig progesteron
5. te weinig serotonine
6. te veel stress

.
1. een LEVER die oestrogenen niet goed kan splitsen en op non-actief zetten

Laten we beginnen met de lever en kijken in wat voor relatie die staat met oestrogeen. Rijpende eicellen produceren estradiol. Dat zijn oestrogenen. Ook in vetweefsel wordt oestrogeen aangemaakt. Nadat oestrogeen zijn werk gedaan heeft, is het echter ook super belangrijk dat het weer keurig afgebroken wordt. En dat doet de lever. Met behulp van enzymen knipt hij de boel in stukken. Drie soorten om precies te zijn:

• 2 -OH is een gunstige vorm, gebruikt voor celrijping in plaats van celdeling
• 4-OH is een minder handige variant, die zorgt voor sterke celdeling en problemen geeft in de borsten
• 16-OH is ook een soort die zorgt voor sterke celdeling en problemen geeft met myomen en heftige menstruatie.

Deze verknipte vormen van oestrogeen, metabolieten genoemd, zijn nog steeds ACTIEF in je lichaam! En teveel van de minder goede vormen kan dus problemen opleveren.

Maar hoe kom je nou aan meer of minder van een bepaalde soort?

• Een tekort aan enzymen
  Enzymen spelen een belangrijke rol in de afbraak van oestrogeen door de lever. Zijn die er niet voldoende, dan krijg je automatisch meer 4-OH en 16-OH oestrogeen ten opzichte van de  2-OH variant. En heb je dus meer oestrogeendominantie. Die leverenzymen heten CYPS en worden gemaakt uit chlorofylrijke groenten en koolsoorten. Denk aan spinazie, boerenkool, of broccolli. Vooral koolsoorten, met name broccoli is een belangrijke, omdat het veel DIM bevat. DIM bevordert een gunstiger hormoonbalans. DIM helpt leverenzymen creëren die de oestrogenen in stukjes van de goeie variant knippen. Hierdoor krijg je 3 x zoveel stukjes 2 -OH, en minder van de 4-OH en 16-OH variant die zorgen voor klachten. Een ander stofje dat je nodig hebt opdat hormonen op non actief gezet kunnen worden en klaar voor afvoer is glutathion. Dat puzzelt je lichaam zelf in mekaar, maar je moet de bouwstenen wel uit je voeding kunnen aanleveren.
  Er zitten echter wel een paar haken en ogen aan. Want het kan namelijk ook zo zijn dat je genetisch gezien diezelfde enzymen minder makkelijk aanmaakt. En dat zou jij dan moeten compenseren door veel meer groenvoer en broccoli naar binnen werken dan de buuf.
  Die CYPs enzymen worden niet alleen gebruikt om oestrogeen af te breken, maar ook voor het afbreken van stresshormonen. Dus je zou kunnen zeggen dat je salade je uit de stress helpt. Maar kijk. Hier komt de uitdaging voor de ‘moderne’ stresskip: als je chronische stress ervaart, heeft je lichaam dus super veel van die enzymen nodig om al je stresshormonen af te breken. En blijft er minder over om oestrogeen te verwerken, waardoor er teveel in je lichaam blijft circuleren. Zie daar het begin van oestrogeendominantie.

• Verminderde methylatie capaciteit
  Maar het stopt niet met het verknippen door de lever alleen. Stel dat je voldoende van die groenvoer enzymen hebt. En dat het verknippen dus vlekkeloos verloopt. Dan zijn we er nog niet. Want weet je nog dat die drie varianten nog steeds werkzaam en dus ACTIEF waren in je lichaam? Nu moeten ze nog uitgeschakeld worden. Dat proces heet methylatie. Als die methylatie niet goed verloopt, blijven er teveel oestrogenen te lang actief in het lichaam. En ook dat leidt dus tot oestrogeendominantie – simpelweg omdat je er tevéél van hebt in je lijf. Of de methylatie wel of niet goed gaat, hangt van veel factoren af, maar de methylatiecapaciteit is in ieder geval afhankelijk van voldoende actieve B-vitamines. En dat is iets wat we best een handje kunnen helpen – mocht dat nodig zijn.

.
2. DARMEN die niet op orde zijn

Wat ik bij zo’n 70% van de vrouwen in mijn praktijk zie, is dat de oorzaak van hormonaal gehommeles en PMS klachten mede veroorzaakt wordt door een darmmilieu dat niet op orde is. Als je eigen goeie darmflora ondermaats is, dan krijgen pathogenen – ongunstige bacteriën – de overhand. Zij gaan dan beta-glucuronidasen produceren. Dat zijn enzymen die de oestrogenen die door je lever onschadelijk gemaakt waren weer activeren. Oops. In plaats van dat de oestrogenen netjes via je stoelgang afgevoerd worden, worden ze opnieuw via de darmwand opgenomen en komen ze opnieuw in je lichaam terecht. En krijgt uiteindelijk je lever ze weer voor de kiezen. Dit proces heet enterohepatische kringloop. Belangrijk dus om ervoor te zorgen dat je eigen darmflora op peil is.

.
3. te veel HORMOONVERSTORENDE STOFFEN

Behalve je lichaamseigen oestrogeen, krijg je ook xeno-oestrogeen binnen via het milieu en je voeding. Xeno-oestrogenen zijn eigenlijk nep-hormonen, die een heel sterke oestrogeenachtige werking hebben. En dus net echt lijken. Ze foppen je lichaam en gaan zich koppelen aan de oestrogeenreceptoren in je lichaam, en gedragen zich als oestrogenen. Ook van deze oestrogenen moet je lever ontgiften. En hiervoor heb je wederom CYPs en een goede methylatie capaciteit nodig en een goed werkende darm. Xeno-oestrogenen komen uit de petrochemische industrie in vind je in de volgende dingen:

• pesticiden – in feite zijn dit zelf xeno-oestsrogenen, en we krijgen er gemiddeld zo’n 2 kilo per jaar van binnen.
• BPA’s of weekmakers in plastic verpakkingen en de plastic coatings van blik
• niet biologisch vlees
• niet biologische zuivel (melk, yoghurt, kaas etc)
• niet biologische cosmetica (shampoo, crèmes, deodorant etc)
• synthetische hormonen zoals de pil, of de hormonen die je spuit tijdens een traject

.
4. te weinig PROGESTERON

Progesteron is de tegenhanger van oestrogeen en wordt gemaakt door de bijnierschors, maar vooral door het lege hulsje van de eicel dat achterblijft na de eisprong, het zogenaamde gele lichaam. Waar oestrogeen absoluut yin is, is progesteron de meer yange variant binnenin yin. Wanneer oestrogeen te enthousiast aan het werk gaat en er een te onstuimige groei van cellen ontstaat, weet progesteron de boel weer in toom te houden en de cellen tot rijping te brengen, in plaats van zich als een malloot te blijven vermenigvuldigen.

Ook het baarmoederslijmvlies wordt door progesteron tot rijping gebracht, wat uiterst belangrijk is voor een goede innesteling. Wanneer er dan toch geen bevruchting plaatsvindt, zorgt progesteron er voor dat de hoeveelheid bloedverlies tijdens de daaropvolgende menstruatie binnen de perken blijft en je niet leeg loopt. Ook wel handig.

Maar ook hier cirkelen we terug naar chronische stress. Want dan wordt er extra cortisol aangemaakt uit progesteron, om al die stress te managen. Zodat je ondanks de stress toch op 110% kunt blijven functioneren. Maar als je progesteron dus uitgeleend wordt aan de productie van je stresshormonen, blijft er minder over voor zijn eigenlijke taak. En heb je dus in verhouding minder progesteron dan oestrogeen. Zie je de oestrogeendominantie link weer? Vanaf je 35e levensjaar daalt je progesteronprodutctie sowieso, stress of geen stress.

.
5. te weinig SEROTONINE

Van serotonine heb je vast wel eens gehoord. Het is namelijk het feel-good hormoon bij uitstek. En ook serotonine helpt mee om oestrogeen in balans te houden. Serotonine wordt voor 80% in je darmen aangemaakt, door het darmslijmvlies. Als je darmen dus niet op orde zijn, kan dit proces niet goed verlopen. En heb je minder serotonine, maar misschien ook minder happy gevoelens. Serotonine helpt je ook om te slapen, want uit dit hormoon wordt melatonine, het slaaphormoon, aangemaakt. Als je voldoende serotonine daarvoor over hebt natuurlijk. Als je laag in de serotonine zit, merk je dat bijvoorbeeld aan het feit dat je veel gaat piekeren en overal beren op de weg ziet. Of je je de ene dag on top of the world voelt en de volgende dag liefst in je bed wilt blijven met een deken over je hoofd. Of je vlak en leeg voelt, zonder dat je daar echt een reden voor kunt bedenken. Een goede darmflora is dus heel belangrijk. Niet alleen om nutriënten goed op te nemen, maar ook voor een goede hormoonbalans. Verder speelt vitamine B6 een grote rol bij de serotonineproductie (en ook melatonineproductie.)

.
6. te veel STRESS

Zoals we hierboven al besproken hebben, hangt oestrogeendominantie ook samen met chronische stress. Omdat progesteron dan namelijk ingezet wordt om extra stresshormonen aan te maken en er minder overblijft om oestrogeen af te breken. Logisch eigenlijk, maar wel hartstikke onhandig voor je hormoonbalans!